Oszustwa w sieci to poważny problem zarówno dla osób prywatnych, jak i osób przedsiębiorczych. Hakerzy kradną naszą tożsamość, uzyskują dostęp do naszych pieniędzy, a ponadto mogą nam zaszkodzić. Jak się nie dać oszukać, jak weryfikować, co zrobić, jeśli wykryjemy próbę oszustwa? Na te i inne pytania odpowiem w tym tekście.
Finansowe BHP Tekst powstał jako materiał edukacyjny do live o oszustwach finansowych fanpage Finansowe BHP. Kliknij tu, by zobaczyć.
Jak się nie dać oszukać? Oszustwa w sieci mają wiele wymiarów
Nikt nie jest w stanie znać wszystkich typów oszustw. Te się zmieniają i modyfikują i chociaż przedstawię niektóre z nich, oszustwa w sieci charakteryzują się pewnymi wspólnymi cechami, które można wypatrywać. Przede wszystkim weryfikacja informacji pomoże wykryć oszustwo. O tym, jak dobrze walidować treści za chwilę, nie mniej wiele prób kradzieży tożsamości czy pieniędzy składa się z linku, który jest ważnym elementem w procesie kradzieży. Zanim cokolwiek klikniesz lub gdziekolwiek się zalogujesz – upewnij się, że to, co robisz nie skończy się nieszczęściem. Podobnie jest w kwestii rozmów telefonicznych czy interakcji na żywo, bo podobne mechanizmy działają nie tylko na oszustwa w sieci.
Oto kilka charakterystycznych cech oszustw internetowych:
- Zbyt dobre, by było prawdziwe: Oszuści często obiecują oferty i korzyści, które są zbyt atrakcyjne, by były prawdziwe. Mogą to być nieprawdziwe oferty inwestycyjne, obietnice wysokich zwrotów z niskim ryzykiem lub inne korzyści, które przyciągają uwagę ofiar.
- Brak transparentności: Oszuści unikają ujawniania istotnych informacji na temat swojej działalności. Nie udostępniają pełnych danych o firmie, produkcie lub usłudze, co sprawia, że trudno jest zweryfikować ich wiarygodność.
- Presja czasu i społeczna manipulacja: Wielu oszustów używa presji czasu, aby skłonić ofiary do podjęcia szybkich decyzji bez dokładnego zastanowienia się. Oszuści chcą, aby ofiary działały natychmiast, zanim zdążą zorientować się, że coś jest nie tak. Oszuści często wykorzystują techniki manipulacji społecznej, takie jak wywoływanie strachu, chciwości czy poczucia pilnej potrzeby, aby skłonić ofiary do podjęcia pośpiesznych decyzji. Fałszywe recenzje: Oszuści mogą publikować fałszywe recenzje lub referencje, aby zmylić potencjalne ofiary co do wiarygodności swojej działalności.
- Phishing i podszywanie się: Oszustwa phishingowe polegają na pozyskiwaniu poufnych informacji, takich jak hasła czy dane finansowe, poprzez podszywanie się pod zaufane instytucje lub serwisy internetowe. Oszuści często przedstawiają się jako przedstawiciele instytucji finansowych, organizacji rządowych, firm technologicznych lub innych znanych instytucji, aby zyskać zaufanie ofiar. Mogą również wykorzystywać znane osoby i ich wizerunki.
Phishing to forma cyberprzestępstwa, w której oszuści próbują uzyskać poufne informacje, takie jak hasła, dane finansowe czy inne wrażliwe dane, podszywając się pod zaufane instytucje czy organizacje. Słowo “phishing” pochodzi od angielskiego słowa “fishing” (łowienie), co odzwierciedla próbę wędkowania lub złowienia ofiar przez przestępców.
- Niska jakość strony internetowej: Wielu oszustów tworzy niskiej jakości strony internetowe, na których trudno znaleźć wiarygodne informacje. Mogą one również zawierać błędy ortograficzne i gramatyczne. Nie wyglądają tak samo, jak prawdziwe serwisy.
- Niewłaściwe metody płatności: Oszuści często wymagają płatności za pomocą trudnych do zweryfikowania czy śledzenia metod płatności, co utrudnia odzyskanie środków po dokonaniu oszustwa. Nawet jeśli korzystają z wiarygodnych sposobów płatności – przesyłają linki do podrobionych serwisów.
- Zmiana zasad w trakcie trwania transakcji: Niektóre oszustwa polegają na zmianie warunków transakcji po tym, jak ofiara zainwestuje środki lub udostępni poufne informacje.
Podsumujmy podstawowe elementy jak działają oszustwa w sieci:
- brak wiarygodnych informacji
- podejrzany link
- podszywanie się
- wyjątkowa oferta
- presja czasu lub społeczna manipulacja, w tym np. fałszywe recenzje
- fałszywe strony, fałszywe serwisy transakcyjne
- zmiana oferty
Oszustwa w sieci – zapobiegaj i weryfikuj!
Jak w takim razie sprawdzić, czy staliśmy się ofiarą internetowego złodzieja? Wiele zależy od sytuacji, w której się znajdziemy, ale warto zapamiętać dwa elementy:
Zapobiegaj oszustwom
Często ofiarami internetowych rabusiów stają się osoby, które dają im okazję. Nie dbanie o bezpieczeństwo swoich haseł, brak dwuetapowej weryfikacji, wystawianie się w sieci (np. sprzedając jakieś produkty czy pisząc na dany temat, np. że się szuka mieszkania czy wycieczki), brak systemu antywirusowego, udzielanie informacji nieznanym osobom – to wszystko elementy składające się na sukces rabunkowy, a także zachętę do ataku.
Prosty przykład: hasła (do dowolnego serwisu). Wiele osób nawet nie sprawdza, czy hasło jest łatwe do złamania. Masa osób ma takie same hasła do wielu stron, a na dodatek – używają oczywistych elementów jak rok urodzenia czy imię zwierzęcia. To dane, które łatwo znaleźć w naszych social mediach.
Z prostych, a jednak skutecznych metod – przeglądaj swoje wyciągi bankowe! Jeśli ktokolwiek będzie miał dostęp do Twoich pieniędzy – lepiej się zainteresować wcześniej niż później. No dobra, to może mniej zapobieganie 😉
Nie udostępniaj danych wrażliwych – w treści ani w zdjęciach. Nie podawaj pinu do karty, nie rób zdjęcia swojemu dowodowi osobistemu i tak dalej. Dbaj o ustawienia prywatności.
Edukuj się. Na pewno to nie zaszkodzi, a może pomóc w unikaniu niebezpiecznych sytuacji. Oszustwa w sieci to poważny problem, który dotyczy wszystkich. Nie zapomnij edukować swojego dziecka!
Zastrzeż swój numer PESEL, sprawdzaj swój raport BIK (ok 50 zł).
Duplikat SMS Nowym sposobem ataku jest duplikowanie karty SIM. Dzięki temu SMS z potwierdzeniem z banku (czy czegokolwiek innego) przychodzi na nową kartę SIM. Zauważysz, że Twoja karta została zduplikowana, kiedy w Twoim telefonie nie będzie sieci (nikt nie zadzwoni itd.). Duplikat karty można wyrobić w punkcie operatora komórkowego na Twoje dane.
Weryfikuj
Kluczowym aspektem, oprócz przygotowania się i zabezpieczenia jest również weryfikacja informacji, które otrzymujemy czy pojawiają się w sieci. Oszustwa w sieci oparte są o niewiedzę i brak sprawdzania, w co i od kogo się klika!
Zawsze sprawdzaj:
- link strony, na której się znajdujesz – często hakerzy tworzą kopię strony, ale adresu w pasku nie podrobią
- link, na który chcesz kliknąć – czy wiesz, że jeśli przed kliknięciem potrzymasz myszkę nad linkiem, który chcesz nacisnąć na dole Twojej przeglądarki pojawi się adres ukryty pod danym słowem? Spróbuj z tym linkiem.
W razie wątpliwości otwórz link w trybie incognito – zmniejsza to szanse na kradzież danych z przeglądarki. Nie zapomnij o antywirusie w tle.
To również oznacza, że jeśli są skrócone linki (typu bit.ly) warto wiedzieć, jak je sprawdzić:- tinyurl.com – dodaj preview http://preview.tinyurl.com/zn7xnzu
- bit.ly – dodaj + http://bit.ly/2lgPesi+
- goo.gl – dodaj + https://goo.gl/vLfoaW+
- shortli.pl – dodaj + https://shortli.pl/naucz-sie-reklam+
- Oprogramowanie do sprawdzania URL w innych skracaczach:
- pliki, które chcesz pobrać – bardzo często hakerzy ukrywają oprogramowanie do kradzieży informacji w plikach, które pobierasz. Przed ściągnięciem czegokolwiek na komputer – upewnij się skąd jest plik, jaki ma format, gdzie został umieszczony itd. Pobierając nieznany plik, możesz wpuścić na swój komputer oprogramowanie, które pozwoli hakerom zapisywać wszystko, co wpisujesz w klawiaturze i/lub pozwolić kontrolować zdalnie Twój komputer!
- email, z którego pochodzi wiadomość – tutaj również będą się pojawiały oszustwa, ale na ogół (chyba, że ktoś się włamie) nie da się wysłać wiadomości ze strony, do której nie mamy praw. Innymi słowy, oszuści nie wyślą maila z domeny fb.com czy gmail.com itp.
- telefony przychodzące (sms) – część oszustw w sieci opiera się również na rozmowie telefonicznej (jak na bank) – jeśli ktokolwiek do Ciebie dzwoni (bank, urząd, firma), przerwij połączenie i oddzwoń do nich. Weryfikuj dane pracownika, który do Ciebie dzwoni – w czasie rozmowy z taką osobą wyszukaj jej dane w sieci. Nie wstydź się zapytać jak się nazywa. Zawsze możesz też wrzucić dzwoniący (czy piszący) numer do Google.
- weryfikuj odwiedzających – policjant ma obowiązek okazać swoją legitymację, a także udostępnić ją do spisania danych. UWAGA! Co 4 lata zmienia się wzór legitymacji policyjnej. Aktualny obowiązuje od 2023 roku. Szczegóły, co powinien zawierać.
- aktualizuj oprogramowanie – rzadziej, ale jednak się zdarzają ataki poprzez różnego typu oprogramowanie. Aktualizowanie ich i dbanie o korzystanie z jakościowych produktów zmniejsza szansę ataku.
Widzę oszustwo w sieci? Co dalej?
Po weryfikacji zdajesz sobie sprawę, że złodzieje próbują Cię zaatakować. Jeśli chodzi o Facebooka zajrzyj na mój wpis Moje konto na Facebooku jest atakowane. Instagram ma osobny wpis – Instagram – kradzież konta.
W pozostałych przypadkach:
- Nie udzielaj informacji, nie wpisuj niczego, nie odpisuj, nie klikaj w linki, nie pobieraj plików.
- Zabezpiecz się: zmień hasło, jeśli zachodzi taka potrzeba, przeskanuj komputer programem antywirusowym, skontroluj stan konta bankowego (OSTROŻNIE!).
- Zgłoś incydent. Możesz zgłosić post w social mediach, wysłać informację do instytucji, pod którą złodzieje próbują się podszyć czy wysłać wiadomość innym kanałem do osoby, której to dotyczy. Zasadniczo internetowe oszustwa zgłaszamy na CERT. Może być również potrzebne zgłoszenie na policję (jeśli np. rabusie podszywają się pod policjantów).
- Zbierz dowody i poinformuj innych. Niebezpiecznik to blog, gdzie ludzie zgłaszają różnego typu oszustwa. Możesz też opublikować informacje na swoich mediach społecznościowych. Zrób zdjęcia wiadomości czy stron, którymi próbowano Cię oszukać.
Dane poufne Dlaczego należy się martwić, że nasze dane zostaną przejęte przez oszustów? Wykorzystując nasz PESEL i imię i nazwisko oszuści mogą wziąć na nas kredyt. Korzystając z różnych danych mogą również próbować założyć konto bankowe, czy załatwiać inne sprawy finansowe. Oszustwa w sieci często żerują na danych.
Przykłady – oszustwa w sieci, na które możesz się natknąć
na bank lub USOtrzymujemy mail/telefon z banku/Urzędu Skarbowego. Zawartość może być różna – ktoś się włamuje na nasze konto bankowe i mamy wykonać jakieś czynności (zabezpieczyć się przed kradzieżą). Mamy zainstalować nowe oprogramowanie bankowe. Ale to może być też niedopłata czy brak uregulowania płatności. Zdarza się, że potrzebna jest “specjalna” weryfikacja jakiegoś przelewu, bo bank obawia się, że to może być działanie złodziei.
Jak się zabezpieczyć? Poproś o dane osoby dzwoniącej. Dane z maila czy rozmowy wpisz w Google – sprawdź czy dana osoba pracuje tam. Jeśli masz wątpliwości – przerwij rozmowę i zadzwoń na infolinię banku/urzędu.
na paczkęOtrzymujesz sms, że musisz dopłacić do paczki? A może adres się nie zgadza. Aby go poprawić, trzeba dopłacić drobną kwotę. W tym ataku najczęściej chodzi o przekierowane do fałszywej strony z płatnościami. Drobna kwota ma uśpić naszą czujność, a chęć otrzymania paczki (i groźba zwrotu) mają zwiększyć szansę na sukces.
Jak się zabezpieczyć? W tym sms od razu widać, że adres strony się nie zgadza. Mimo użycia słowa inpost wiadomo, że strona jest próbą wyłudzania danych. Dodatkowo można skontaktować się z firmą wysyłającą paczkę, by upewnić się, czy nie ma problemów z przesyłką. Podobnie można zapytać firmę dostarczającą. Wrzucenie numeru w Google wyrzuca nam strony z informacjami o tym, kto dzwonił – już pierwszy wynik pokazuje, że to oszustwo.
na pracęSzukasz pracy a może dodatkowego zarobku? Znajdujesz ofertę, która wydaje się idealna (a może zbyt idealna?). Mechanizmy bywają różne, najczęściej jednak, aby aplikować lub rozpocząć pracę (po rozmowach kwalifikacyjnych itd.) należy wpłacić pewną sumę (na uniform, legitymację, zamek do szafki, różne rzeczy). W przypadku ogłoszeń o pracę może się również okazać, że wyłudzeniu ulegają nasze dane, a nie pieniądze. Zdecydowanie nie należy podawać numeru PESEL czy innych danych poufnych. Bywają również przypadki, że oszuści zbierają takie jak imię, nazwisko, mail, telefon i sprzedają jako bazę danych.
Odmianą tej metody jest oszustwo na mieszkanie. Atrakcyjna cena, świetne warunki. Chcesz wynająć mieszkanie, wpłacasz pieniądze na escrow (czyli mają być bezpieczne, bo w razie niewywiązania się drugiej strony otrzymasz zwrot), ale okazuje się, że strona, na której masz wpłacić pieniądze jest fejkowa.
Jak się zabezpieczyć? Zawsze weryfikuj informacje firmy, która ma Cię zatrudnić. Upewnij się w firmie, że rekrutuje. Nie podawaj informacji, które nie są niezbędne do rekrutacji. Jeśli aplikujesz do wielu prac, może warto mieć maila i numer telefonu przeznaczone do procesów rekrutacyjnych.
W przypadku mieszkań – weryfikuj stronę płatności, własność nieruchomości i nie ufaj magicznym ofertom.
na wygranąKto z nas nie chciałby wygrać? Oszuści chętnie na tym żerują. Mogą w ten sposób zbierać nasze dane (podaj nam dane, aby odebrać wygraną), wpłać “podatek”.
Jak się zabezpieczyć? Sprawdź kto organizuje konkurs, zweryfikuj swoją wygraną. Oszustwa w sieci żerują na naszym braku uważności.
na awarię/ratunek (wnuczek, kradzież, pożyczka od znajomych)Najpopularniejsze metody ataku, bo obejmują sytuacje, gdzie najłatwiej uzyskać dobre zarobki.
Metoda na wnuczka obejmuje informację do osoby starszej, że jej wnuczek potrzebuje pomocy – pieniędzy. Często babcia/dziadek dostają informację na whatappie czy sms, że wnuczkowi/wnuczce skradziono telefon i to jego/jej nowy numer. Może to być kwestia uregulowania długów, problemów z prawem itp. Po pieniądze przychodzą znajomi lub policja.
Metoda na kradzież – złodzieje przebrani za policjantów przychodzą/dzwonią i proszą o zebranie kosztowności, ponieważ mają informację, że złodziej zaatakuje dom (ba, że już atakuje) i trzeba przekazać pieniądze i kosztowności oficerowi.
Pożyczka od znajomych – dostajemy wiadomość na popularnym komunikatorze czy w social mediach, że osoba, którą znamy chce pożyczyć od nas nie za wielką sumkę. Powód dowolny. Po czasie okaże się, że konto tej osoby zostało przejęte przez hakerów, a podany numer należy do oszustów.
Oczywiście odmian tego typu akcji jest wiele – następuje nagła/pilna sytuacja, w której prawie zawsze pieniądze są wybawieniem.
Jak się zabezpieczyć? Przede wszystkim, w każdej nerwowej sytuacji, staraj się poprosić kogoś o pomoc. Nie podejmuj decyzji samodzielnie. Policjantów wylegitymuj, ze znajomymi skontaktuj się przy pomocy innego sposobu komunikacji, do wnuczka/wnuczki zadzwoń na stary numer. Albo do jego/jej rodziców. W razie wątpliwości – zadzwoń na policję.
na status imigracyjnyJeśli Twój status imigracyjny nie jest powodem Twojego poczucia bezpieczeństwa – rabusie mogą próbować to wykorzystać. Oszustwa w sieci mogą obejmować podszywanie się pod służby imigracyjne czy organizacje pomagające w tych tematach. Za drobną opłatą Twoje problemy mogą zostać rozwiązane.
Jak się zabezpieczyć? Zawsze weryfikuj źródło. Z oczywistych względów nie zawsze możesz zadzwonić do urzędu, ale sprawdź, czy numer telefonu może być prawdziwy, czy dana osoba pracuje w urzędzie (możesz poprosić o pomoc kogoś, kto może tam zadzwonić bez obaw).
na akcję charytatywnąPerfidna metoda. Tworzona jest akcja charytatywna, zbiórka na konkretny cel – najczęściej: chore dziecko – i zbierane są datki. Na takie chore dziecko nadziali się m. in. Lewandowscy, którzy promowali zbiórkę na chore dziecko… które nie istniało.
Jak się zabezpieczyć? Zanim wpłacisz: sprawdź fundację, która zbiera, zobacz czy zbiórka jest gdzieś opisana w sieci. Zweryfikuj informacje o szpitalu czy leczeniu. Nie wpłacaj, jeśli nie da się informacji zweryfikować.
na zakupy (portale aukcyjne, sklepy internetowe itd.)Wystawiasz coś na OLX, Allegro Lokalnie czy innych serwisach? Duża szansa, że zgłosi się ktoś, kto “już opłacił przesyłkę”. Wystarczy kliknąć i wpisać swoje dane do przelewu. Może kupujesz i widzisz podejrzanie tanie ogłoszenie? Po opłaceniu może się okazać, że towaru nie było (jeśli nie opłacisz przez serwisy, nie masz gwarancji transakcji) lub zostanie wysłane coś innego. Podobnie ze sklepami internetowymi.
Jak się zabezpieczyć? Kupuj z zaufanych źródeł. Płać kartą (większa szansa odzyskania pieniędzy). Przesyłki wysyłaj zaufanymi kurierami i nie klikaj w nieznane linki. Weryfikuj zawsze zakupy i sprawdzaj opinie o sklepie. Kontroluj dane zamieszczone na stronie sklepu.
Oszustwa w sieci zdarzały się i będą się zdarzać. Można jednak postarać się zabezpieczać, poznawać metody i myśleć, cokolwiek robimy w sieci. Wszelkie próby ataku warto zgłaszać do CERT, ponieważ tylko w ten sposób mogą blokować tego typu oszustwa.
Bądźcie bezpieczni!
Live tutaj: https://fb.watch/p_6YiBWoaf/
